Quora l'escrich nos fa calar

L’Occitan vengut tròp precios per èsser parlat ?

Voldriái vos far partejar una pichona reflexion sus la granda dificultat de parlar occitan, o d’autras lengas minoradas, en public, amai quora aqueste public la pòt comprene, almens d’un biais aproximatiu. Aquò per ièu es un problema de legitimitat de l’usatge de la lenga dins l’expression orala la mai normala, disèm lo de la convèrsa, alara que l’usatge nòble, elevat de l’escrich e en particulièr de la literatura, e tanben de son oralizacion dins la lectura, demora legitime, quora lo simple parlat l’es pas mai. Es aital, per exemple, qu’ai pogut notar que la lenga parlada es sovent fòrça redusida dins las sesilhas de dictada occitana a las qualas ai pogut assistir. Es un pauc coma lo latin dins la messa d’un còp èra : es mai que mai una lenga sacralizada, aquí dins l’exercici de la sacro-santa dictada (lo ritual màger de l’escòla laica e apostolica francesa passat a l’occitan per tropisme franchimand, n’ai déjà parlat aquí), mas pas parlada : la presica (la presentacion de l’eveniment, escasença generalament de parlar de la dignitat de la lenga contra lo mesprètz que n’es fach) se fa en vulgar, aquí, comprenètz, en franchimand. Es una inversion espectaculara mas fòrça domajabla : lo patoès ven lenga sacrada, ven de latin : e lo francés bon… solament per parlar !

Vos vòli balhar un autre exemple. Ai assistit, la setmana passada, lo 28 d’octobre, a un polit eveniment, malurosament tròp rare, a la mediatèca (BFM) de Lemòtges. A l’iniciativa de Tiston Crestian e de Jan dau Melhau, èran convidats quatre autors qu’escrivan en occitan lemosin - Monica Sarrasin, Joan Pèire Lacomba, Jan Ganhaire, lo quite Melhau (e soi fièr de dire qu’ai fach aquí de comptes renduts de tres dels quatre[1]) - e un universitari, que trabalha dempuèi fòrça longtemps sus la literatura lemosina : Christian Bonnet. Melhau faguèt una presentacion de l’istòria de la literatura d’expression occitana en Lemosin dempuèi los trobadors dusca al jorn d’uèi, presentèt los convidats, e cadun dels quatre escrivaires legiguèt una pagina o doas de sa pluma. Enfin i ajèt una discussion entre elis plan interessanta, menada per l’amic Tiston, sus lor decision d’escriure e publicar en occitan, sus la causida tanben de zo far en grafia classica o normalizada, e tanben, sul desequilibre vengut tragic entre l’escrich encara viu e l’oral a man de se morir… Tot aquò èra fòrça interessant, mas se faguèt plan segur, levat las lecturas, tot en francés… A la debuta Ganhaire engranèt la convèrsa en oc, mas Melhau li demandèt en francés de passar al francés. E lo compreni plan, auriái ièu tanben, çò me pensi, fach coma el : cal pas far paur al monde que venon per s’assabentar e que benlèu comprenon pas, o pas tròp la lenga, cal èsser pedagòg, balhar l’enveja d’aprene, de legir… e de parlar !

Mas es plan aquí lo paradoxe. Los tèxtes legits èran de tèxtes de literatura, pas totjorn doncas tant aisits de segre a la primièra audicion e foguèron pas revirats : èra pas necessari, una corta presentacion sufisiá, e lo monde, a lors reaccions, semblavan comprene. Se comprenian aquò, clarament aurián compres tot lo demai ! Benlèu qu’aqueste cinquantenat de personas aurián aimat melhor ausir los autors platussar en occitan ? La convèrsa es totjorn mai de bon comprene que non pas la lectura, en mai d’aquò d’òbras de literatura pas totjorn simplas… Pr’aquò èra estranh d’ausir aquesta literatura tant estacada a l’oralitat, coma la de Sarrasin, de Ganhaire e d’alhors dels dos autres tanben (totis diguèron puèi lor estacament a la lenga parlada, ausida a la bòria o dins lo borg), balhada dins un environament parlat, un banh d’oralitat exclusivament francés ! Coma se foguèsse solament permés de balhar lo rebat escrich, e enauçat per l’escrich, de l’oralitat perduda, coma se la lenga foguèsse venguda un tresaur a serbar, protegir e ònorar dins son escrinh d’escritura, una moneda tròp preciosa per èsser degalhada dins la convèrsa, ont cadun parla sens tròp i soscar ! O alara al contrari ont cadun dèu tròp soscar per parlar una lenga castigada, blosa, digna de l’escrich... Es aital que sèm a far de l’occitan un mena de latin, un latin dels paubres, un latin de pacans, un latin de gusalha, pr’aquò un latin, una lenga sacralizada, e coma tota causa sacrada, sacrificada.

Joan Pèire Cavalièr

---

[1] Vesètz aquí lo compte rendu de Ma Lenga de Jan dau Melhau per Batista Crestian, e mas recensions de Mas Vielhas, de Melhau, de La Lison dau Peirat e de La Setmana de la Lison, de Sarrasin e Los Braves jorns de Perdilhòta de Joan Ganhaire.

Comments

[pep]

Una nota d´optimisme:



puc donar fe que la comparació amb el llatí no és cap disbarat: tinc família a un poble del Biterrois. A l´escola del poble hi ha la possibilitat de triar entre llatí i occità, i fa 20 anys els membres de la meva família triaven pels seus fills/es la primera: "és més útil saber llatí", deien.

Ara alguns d´aquests fills adults volen que els seus fills estudiin occità (en diuen llenguadocià). O sigui que el prestigi -acompanyat d´un cert vincle emocional- sembla que al menys hi és