Un tapon de fichas bristòl
The Original Of Laura. Las fichas bristòl de Nabokov
Un tapon de fichas bristòl
L’autre jorn ai recebut un messatge electronic d’un amic lemosin, que me faguèt una granda impression. Balharai pas aquí son nom (e mai s’es d’accòrdi per me daissar publicar sa letra), perque sa modestia, prigondament, patologicament lemosina, ne sofririá tròp. Dins aquel messatge me parla de son diccionari en cantièr, un diccionari fargat d’un biais original coma veiretz, e me conta l’istòria de son ligam amb la lenga. Aquesta istòria es un pauc la de totis los qu’an descoberta la lenga dins la familha e n’an fach lor centre d’interès maldespièch totis e tot. L’autor d’aquesta letra es d’aquelas generacions, coma la mèuna, que foguèron en contacte amb lo « patès », mas privadas d’aprentissatge parlat, es a dire que los rares que dins aquela situacion an apres a parlar, l’an fach contra, o almens sens la volontat de lor quite familha. E mai, dins lo cas d’aquel amic, se pòt dire que sa generacion es vertadièrament una de las darrièras dins aquela situacion estranha, qu’an agut l’astre d’encontrar la lenga a l’estat « natural » se podèm parlar aital (vòli dire en defòra de l’escòla e del mitan occitanista), mas qu’an pogut l’aprene, solament en fasent tot al revèrs de çò que s’esperava d’elas. En efièch, nasquèt en 1975. E per ièu, que soi de la fin de las annadas cinquantas, me fa una granda impression. Es coma se res aviá pas cambiat entre temps, si que non los locutors qu’an demesit, elis, a granda vitessa. L’aprentissatge de la lenga escrita dins un libre de coisina, la decision de parlar, la volontat de servar una matièra culturala e linguistica que, pr’aquò, normalament, deviá pas, en cap de cas, èsser interessanta, atractiva per un jove de tretze ans, son de caracteristicas comunas de gaireben totis los que se son revirats un pauc « miraculosament » cap a la lenga negada, dejà al segle XIX coma encara dins aquel canton del Lemosin, en 1983. Son elis qu’an amolonat umilament, capudament, solitariament, una granda part del saber qu’avèm sus la cultura e sus la lenga nòstras. Ièu, qu’ai degut veire a l’obra un professor benevòl dins mon licèu d’Albi per comprene aquò, los vòli mercejar, e mai lor rendre omenatge.
J-P C
…. quò fai mai de dietz ans que i’ai començat un diccionari personau, mon diccionari que ne’n diria Melhau. L’iniciativa es partida de metre au prope las centenas de mots, expressions, biais de dire, cresenças, proverbes, toponymes que i’ai reculit aupres de mos grands parents e de quauqu’uns mai despuei aura 20 ans.
M’ai metut en testa de vuelher parlar « patois » (n’avia pas enguera tròp bien en testa la nocion d’occitan) a l’atge de 13-14 ans. Coneissia pas tròp mau la linga perque l’auvia tots los jorns dins la gòrja de mos pepets e memets ente ieu passava totas mas vacanças e mos diumencs. Bonhava dins la cultura mas, coma beucòp de pitits limosins de ma generacion, ne sabia pas la parlar en defòra de quauquas frasas totas fachas. I’avia donc la linga dins l’aurelha mas pas sur lu bot de la linga e mon prumier trabalh fuguet d’amassar dau vocabulari : e totas mas velhadas, dau temps que lu pepet escotava un match dau CSP (qu’era la granda espòca) a la radiò e que la memet fasia sos « mots codés » sur la tabla de la cosina ieu passava tota ma serenada a los interrojar : « dis-donc mémé, comment tu dis ça ? » e ilhs qu’avian ‘na coneissença plan fina de la linga sens ‘ver surtit de chas ilhs me permetian d’emplir mas fichas bristol (mas avian tots dos trabalhat dins doas usinas ruralas de chas nos ente tots los pitits paisans daus alentorns fasian los obriers la jornada e qu’era alaidonc de vrais endrechs de richessa e de fermijaments linguistics : « A ben chause ne disia pas entau… », « quò-qui qu’era un dire de la Nini… »). I’ai pogut entau ‘trapar daus mots que lur avia jamai auvit dire dins la conversacion correnta mas qu’ilhs coneissian totparier : « la paròfia » per « la paroissa », « chamnhar » per « chamjar », « l’aversier » per « lu diable » (l’antéchrist) : « ah, bon je t’ai jamais entendu dire ça ? - O si-es pertant pitit, nos iò disem bien ! » Ouais tu parles ! sabia ben me que los lur avia jamai auvit dire, i’avia l’aurelha pro afiulada e quilhs mots ne’n avian que mai de valor per me !
En mesma temps i’ai trobat sur un libre de cosina que venia de pareitre, Le bien-manger au pays des feuillardiers, las reglas d’escritura de l’occitan, las ai trobadas a ma mòda e, sens mai soschar, l’ai aplicadas a ma collecta coma i’ai pogut. Dins quilhs temps, chaptei L’almanach limousin pour l’année 1989 de Melhau e alòrs quau revelacion de veire escricha una linga qu’era plan pròpche dau « patois » de mos pepet e memet, quitament si ilhs l’i vesian pro differenças per dire que quò n’era pas coma ilhs ! La memet que vesia mon interest per l’afar anet me tornar trobar tres pitits libres de Panazòu Lu boirador dins lu topin que l’avia de sarrat dins quauque eimari e continuei entau mon enrechissament linguistic. Panazòu e Melhau, qu’era pas tròp mau per nurir ma novela vocacion linguistica… ‘Na novela vocacion que ne plasia gaire a ma mair que se desolava de me veire parlar patois, ni mai a mos quites grands parents que se pausavan de las questions e me rapele plan bien dau ser ente mon grand pair me disset « Tu sais, tu ferais mieux d’apprendre ce qu’ils te disent à l’école, parce que le patois ça te servira pas ». Mas las refleccions n’i chamnheren ren e pitit a pitit remplissia mas fichas e me fargei entau la linga que parle uei, que pense plan fidela a çò que parlavan mos grands-parents.
Ieu t’embestie ‘quí aveque de l’istoiras que tu te’n fotes, mas qu’es per te dire que entre las collectas fachas chas mos vielhs e los mots, biais de dire e anecdotas ‘trapats de çai de lai chas los vesins, los beus parents e mai que mai los cors me tròbe davant un tapon de 10 cm de naut de fichas bristol, post-it e tiquet de caissa escrichs darreir… Quí dedins n’i a ren de formidable facia au trabalh menat per de la gent coma Lavalada, mas l’i a pas mau de chausas que n’ai trobadas en degun luòc mai (pas mau de mots que ne se troben pas dins los diccionaris) e tot un pan de cronicas familialas e vilatgésas (que un mot es totjorn tirat d’una istòria o ben d’una anecdòta : mesaventura ‘ribada au vesin, istòria de maquis, de cornard…) que sai ben tot sol, aura, a puescher reconstituar.
I ai donc començat a metre au pròpe mon diccionari ente tots los mots siran estachats a una situacion ò ’n’istòria, un contexte. Sab’ pas si quò representa un gròs interest per lu monde, mas quò me permetria de far mon pitit « tombeau des ancêtres » a me (tota proporcion gardada, me prene pas per un escrivaire, per un ethnologue pas mai).
La darrièra ficha de The Original of Laura, roman inacabat de Nabokov
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F16%2F70%2F115864%2F51465862_o.jpg)
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F34%2F17%2F115864%2F123220527_o.jpg)
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F71%2F73%2F115864%2F111453794_o.jpg)
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F78%2F41%2F115864%2F107893156_o.jpg)