Politicas lingüisticas e locutors

Vaquí un letra mandada per Jaume Còsta a la Setmana (foguèt publicada dins lo n. 718, del 11/06 al 17/06/2009), un chic provocanta, que me sembla fòrça interessanta, e que merita evidentament discussion.

Politicas lingüisticas e locutors

Lo n°76 de La Setmana (sus lo rescòntre entre deputats e associacions sus la question lingüistica en França) pausa de questions interessantas. Me sembla important de lançar aqueu debat, e espèri que d’autrei seràn pas d’accòrdi ambe ieu e que respondràn. Aquò tòca lo fons dei questions sus lei politicas lingüisticas per l’occitan. Non que siegue un problema exclusiu a l’occitan, mai podèm prene nòstre cas per començar.

Se saup que fòra d’exemples coma aqueu dau māori (e encara, aquò me sembla un cas limita), aqueu dau catalan benlèu e subretot aqueu de l’ebreu, lei politicas lingüisticas en favor de lengas qu’èran a se perdre fonccionan pas, o mau, o alòra au niveu simbolic solament.

Una dei rasons per aquò, me sembla, es l’essencializacion de l’idea de lenga, es a dire, per anar lèu, l’acte de transformar una lenga en causa, en objecte, e de considerar l’existéncia d’aquel object coma una evidéncia. Aquò a per consequéncia la focalizacion d’un costat sus la lenga coma objecte, classificada coma un animau amenaçat per exemple, e d’un autre sus la question de la nòrma e dei limitas de la lenga. Aqueu biais de pensar es luenh d’èstre e naturau, e universau. Ansin, la question dei limitas d’una lenga es una question ideologica mai que mai, e ma fista, se seriá ben poscut imaginar que lo latin èra nòstra lenga en totei que se realizava de biais diferents a Marselha, Barcelona, Lisbona o Paris. Es pas lo cas, pasmens, e fau ben faire amb aquelei donadas.

Çò que se podriá evitar pasmens, dins l’interés meme de çò que se sòna ara la lenga occitana, es justament d’arrestar de pensar an ela, per pensar a sei locutors. Siáu un pauc espantat de legir de causas coma ‘Deputats e associacions devisan sus las lengas’ (p.1), o piéger, ‘aquesta lei deu èstre primièr la reconeissença oficiala dels drets de las lengas e dels locutors’ (p3), coma se lei lengas avián una existéncia fòra dei locutors ! Enfin, la frasa ‘la mira es la vida de nòstras lengas ; çò que vòl dire l’urgéncia de restablir las condicions d’una transmission naturala qu’assegurarà lor avenir’ (p.3). Aquò me sembla a l’encòp perilhós d’un ponch de vista de l’ideologia que mòstra, e d’autra part còntra-productiu. Un còp de mai, es pas especific a la situacion occitana, qu’aquela retorica se retròba un pauc de’n pertot.

Perilhós perqué sembla considerar que lei personas son que de supòrts an aquelei lengas, que seián coma de vampires qu’aurián besonh d’umans per viure. Me sembla au contràri que l’amira dèu èstre la melhoracion dei condicions de vida deis occitanofòns e deis Occitans (per faire simple) en generau. Coma la reconoissença de la lenga d’òc melhorarà sa vida ? E es que la melhorarà ? Es an aquelei questions que, me sembla, faudriá respòndre primier. De respònsas, n’i a, de tot segur. Mai après fau convéncer lei locutors que son de bònei rasons. Es en melhorant sa vida an elei, d’un biais materiau, intelectuau o espirituau, que s’assegurarà l’avenir de l’occitan. Senon, se transformarà en un culte d’una idòla, portada per la fòga un còp cada dos ans, a Carcassona o a Besièrs. La lenga per la lenga a jamai menat enluòc, emai en França onte la lenga sembla una divinitat mai ont èra lo ciment d’una nacion a bastir, una idea que fasiá enveja a l’epoca. Era aquò lo messatge qu’anava ambe la lenga francesa : parlatz francés, e sarètz de bòns francés, ambe totei leis avantatges que seguiràn, materiaus, economics, culturaus.

Contra-productiu per totei aquelei rasons, e perqué lo monde vòlon pas ausir parlar d’una causa que li es estrangiera : vòlon ausir parlar d’elei. Es çò que comprenguèron lei grandei marcas dins leis annadas 90, que dire qu’èran fantasticas bastava pus. Faliá tanben mostrar coma lo consomators se podiá inscriure dins l’istòria d’aquelei marcas : tau perfum, belèu que fai bòna odor, mai subretot, se crompi aqueste, non solament sentirai bòn, mai en mai d’aquò farai partida de son istòria, serai lo tipe mau rasat que totei lei fremas vòlon perqué fai son romantic solitari pròche la mar.

Au monde, li fau contar d’istòrias. Li fau mostrar que parlar occitan es non solament èstre l’eritier dei Catars, mai es tanben far partida d’una comunitat que viu, que pensa, que parla, e subretot, qu’es ben vista deis autrei e qu’a de succès, e un project reconegut e que fai enveja.

Segur qu’ai mai complicat que d’afortir que fau demandar a l’estat tala o tala mesura partculara, o que fau reconoisser lei drets de tala o tala lenga. Una lenga a ges de drechs. Son lei locutors, en tant que personas, que n’an. E aquò cambia tot.

Jaume Còsta

Comments

[Laurenç]

Lo biais d'arribar a la lenga, es aquò que li balha son gost. Per contunhar amb ton rasonament, se i a un raconte qu'òm se fa sus la lenga, una mena d'imatge de marca, aquel imatge se pòt pas destriar de l'imatge de l'autra, la lenga qu'es uèi de cada jorn : lo francés. Es a dire que, s'es per faire de publicitat per l'occitan, tant val ne faire de comparativa : aqui çò que te manca amb lo francés (lo plaser ! La libertat !), aqui çò que te pòt balhar l'occitan. S'es una lucha dels classaments, alara se cal classar al dessùs.

[Jaume]

Justament, una lenga es ni pebrada ni chucosa, ni mai 'de la libertat' o 'de l'opression': tot aquò son d'associacion mai o mens conscientas que d'unei (e pas totei, per força personas es la lenga de la vergonha) fan. O non. Dins la revitalizacion, i a una bastesta per impausar una vision, una lucha dei classaments coma diria Bourdieu...

[chichoelfheim]

Sieu d'acòrdi que la promocion de la lenga deu estre facha amb la promocion del monde que la parla, de far mai la promocion dels locutors.
Per experiencia personala pòdi vos dire que es per poder parlar sens pas cap de barrièra (per comprene tot) amb la pichona familha de ma femna qu'ai volgut aprene l'occitan. Parlar amb eles, es estat ma premieira motivacion. Aprep ai descobert Bodon, Roquetta e d'autres. Me cal vos dire que sieu arribat aicí (82) amb 21 ans de mon pais tropical e qu'aquò estona lo monde de saber que sieu capable de parlar lo "patoes"(qu'aimi pas questa paraula, mila díus...)
E contunhi d'aprene perque aquò es coma un ostal, i totjorn de trabalh. E lo fau per lo plaser,
perque me fa plaser de vos legir, de me far cridar dessús per ma femna,
d'escotar las istòrias de quaques colegas, de rire amb Padena, de cantar
"se canta" a mon nenet de 5 meses...

Al còp que ven!

Chicho

[Laurenç]

Un vejaire tras qu'interessant !
Benlèu que l'argument melhor per dire d'aprene l'occitan es lo plaser... Lo plaser de comprene e de parlar una lenga chucosa e pebrada, una lenga per dire son gaug e sa fotra. La lenga de la libertat !

[Jaume Costa]

Segur, coma va disètz, "Avem lo drèch d'èstre nosautres liures que sia dins l'encastre françès o defòra", encara que se faudria pausar la question de quau es aqueu 'nosautrei' en que fai referéncia, e de coma se definis aquela libertat, libertat de qué, de que faire, per qué faire.
Emb'aquò, pensi qu'avètz pas comprés çò qu'ai vougut dire, e benlèu que s'apren a ieu e que me siau mau exprimit.
Siau partit d'una posicion tras que simpla: una lenga es una invencion, existis pas. Invencion perqué d'una part sei limitas son fixadas d'un biais arbitrari (per l'occitan si seria poscut imaginar de decopatges completament diferents, amb una lenga au sud e una autra au nòrd que comprendria lo francoprovençau, per exemple) e d'autra part perqué son artificialament fixadas per servir d'interés. Aqueleis interés pòdon, segur, èstre mai o mens duberts, umanistas, tot çò que volèm. Inventada enfin perqué una lenga, per d'unei lingüistas, pòt existir que dins l'interaccion. Es perqué escrivi aqui que fau existir, dins nòstre escambi, aquesta lenga que sòni occitan o provençau.
Es a dire doncas qu'una lenga pot pas existir fòra deis escambis, e doncas de sei locutors.
Or, quora fasèm la promocion de LA LENGA OCCITANA, qu'existiria coma objecte en se o per se, dins de diccionaris o de grammatica per exemple, fasèm que reprodusir lo modèle dominant dau francés. Dire la lenga occitana es aquò es tanben dire, au finau, la lenga occitana es pas aquò, es a dire excluir una bòna part dei practicas qu'existon cada jorn. Es tanben dire que d'unei an drech de dire qu'una causa es d'occitan e qu'una autra n'es pas.
Breu, tot aquò per dire que pensar la lenga coma objecte, es benlèu ben per convéncer de militants, de monde qu'an pensat an aquò, mai es promoure un objecte qu'existis pas realament per la màger part dei locutors de la lenga que sonam occitana.
E aqui sabi pas se siau pron clar.
Mai per faire cort, me sembla qu'es pas una bona estrategia per promoure aquela lenga que de la promoure coma objecte. Me sembla que seria, estrategicament, mai portaire de faire la promocion de sei locutors, de totei sei locutors, per crear non pas un discors sus la lenga, que POT PAS tocar la màger part dau monde, mai un racònte qu'integraria aquelei locutors dins quicòm que li parlaria an elei, coma personas, e non coma locutors, responsables d'una lenga coma d'autrei son responsable d'un eritatge familiau.
Lo jorn que podrem prepausar un racònte federator, que done enveja au monde de se dire 'tè, ieu tanben vòli faire partida d'aqueu moviment, perqué me parla, perqué es cool, perqué ai enveja d'estre identificat coma membre d'aquela comunautat' e non pas 'voli aprene l'occitan perqué es la lenga de meis aujous, perqué es important que si perde pas', aurem ganhat quicom...

Bon, siau conscient d'estre gaire clar, malastrosament ai pas trop temps de reprene tot aquo, mai podèm contunhar aquel escambi!