Publiqui aquí un tèxte de James Còsta refusat pel Jornalet, perqué sa redaccion a jutjat que Còsta, dins sos arguments fasiá de la reductio ad Hitlerum, banalizava lo nazisme, çò que me sembla simplament fals. En mai d’aquò lo publiqui amb grand interes perqué es, coma tot çò que ven de la pluma de Còsta, un tèxte plan assabentat e plan argumentat.

JP C

PastedGraphic-2

 

Respònsa au tèxte de D. Sumien, “Leis occitans devèm pas defendre lo francés”

 

James Costa, 1 de setembre de 2015.

 

La redaccion de Jornalet decidiguèt d’escafar lei comentaris de la jornada dau diluns 21 d’avost 2015 en seguida de la publicacion de la cronica de D. Sumien d’aqueu jorn: “Leis occitans devèm pas defendre lo francés II”. Es son drech absolut. Lei cometaris constestavan fortament la posicion de Sumien sus la question dau liame que vesiá coma centrau entre lenga e territòri, que li permet d’escriure per exemple que

Lo francés a una legitimitat pauc evidenta dins lei país d’America amb de fòrtei populacions francofònas coma Quebèc, Acadia e Loïsiana. Car, dins aquelei país, lei lengas autoctònas vertadieras son de tipe amerindian o inuit. Quau s’enchau se lo francés o l’anglés tenon la primiera plaça en Quebèc quand de lengas mila còps pus enracinadas i son menaçadas coma lo mohawk, lo cri, lo micmac, l’ojibwa o l’inuit? La promocion dau francés en America seriá un pauc legitima, eventualament, dins lei regions ont es impossible d’esperar una reïmplantacion dei lengas amerindianas.

La redaccion de Jornalet  justifiquèt ansin sa decision:

La redaccion a decidit escafar totes los comentaris d'aqueste article davant una manca grèva de respècte. Dins los comentaris, los participants accèptan los principis de non-incitacion a la violéncia e de non-discriminacion per rason de sèxe, edat, religion, origina nacionala, andicap o orientacion sexuala. Se cal absténer tanben d’insultar o d’emplegar un lengatge ofensiu. La banalizacion del nazisme es pas acceptada.

Son d’accusacions a l’encòntre dei comentators que me li sembla indispensable de li respòndre, en particular perqué manteni qu’una part deis ideas d’aquela cronica son dangeirosas — dangeirosas mai que mai perqu’an una genealogia ideologica que lei legeires de Jornalet an drech de conóisser, dangeirosas mai que mai perqu’una persona sola a ges de drech de decidir de la legitimitat deis usatges lingüistics d’autrei personas, e encara mens au nom de la sciéncia. Dire que lei rasonaments d’aquel article son de sociolingüistica es tot simplament faus e se pòt dificilament acceptar que Jornalet reprodusèsse d’idèias faussas sus de tèmas tan importants. La posicion d’aquesta respònsa au tèxte de Sumien es qu’una lenga es pas, jamai, legitima per drech de natura sus qunte territòri que siegue, e que la legitimitat es totjorn una question de legitimitat dei personas a èstre e a agir dau biais que o fan. Afortissi que la legitimitat es una construccion sociala, resultat de rapòrts de poder, e que se decreta pas. Subretot pas despuei l’autre canton dau mond.

Siáu tan sociolingüista que Sumien. Cresi pas d’aver a me justificar sus aquò, mai coma la caça a la bòna e a la marrida sociolingüistica es duberta, e que Sumien m’acusèt per mon comentari (que repreni e desvolopi aquí) de me tenir en defòra de la sciéncia, o fau. A passat temps professor d’occitan dins lo secondari, puei cercaire a l’ENS de Lion e a l’Universitat d’Oslo, siáu a partir de uei mèstre de conferencias en sociolingüistica a l’universitat Sorbona-Novela a París. Ai publicat fòrça en sociolingüistica e antropologia lingüistica, e meti totei mei tèxtes publicats dins de revistas a comitat de lectura, emai aquelei que ne’n siáu gaire satisfach, a disposicion dau mond. Lei trobarètz totei en clicant aquí. O fau perqué d’una part pensi que, pagat per lo public, ai un dever de rendre çò que fau public, e d’autra part me sembla que sotmetre sei tèxtes a la critica generala es sanitós. Ai doncas ren d’escondre, e afortissi que ma critica dau tèxte de Sumien es legitima. La sociolingüistica que fau es de sociolingüistica critica, que s’apiela a l’encòp sus l’antropologia lingüistica nòrd americana en seguida dei trabalhs fondators de Dell Hymes, John Gumperz puei Susan Gal, Michael Silverstein, Jackie Urla etc, e de la sociologia critica europenca de Bourdieu, Lafont, Gardy, Boyer etc. per citar ren que lei occitanofòns o francofòns. Monica Heller (2011), sociolingüista a l’Universitat de Toronto au Canada definís la sociolingüistica critica ansin:

[d]oing critique means discovering how [processes of categorisation, selection and legitimisation] work in the specific sites and specific moments we attend to. It means getting underneath why people get excited about things in order to figure out what is at stake for them, and why (whether or not they are aware of it themselves). It means identifying what resources are circulating, what resources people are competing for, as well as the conditions that make them available and valuable; it means figuring out how their distribution is organized and how it works, and how people position themselves with respect to them; and it means figuring out what the consequences of those processes are, for whom, in terms of who gets to control access to resources and who gets to assign them value. (Heller, 2011, p. 39)

La lenga, en sociolingüistica, es una d’aquelei ressorça que ne’n parla Monica Heller.

La sociolingüistica, es una disciplina de terrenh. Una disciplina que ditz pas “tala causa es vertadiera, tala causa o es pas”, mai una disciplina, coma l’antropologia, interpretativa. Dona jamai que la posicion informada, justificada, mai istoricament e socialament situada, d’un individú. Per aquò es important d’indicar d’onte parlam, e cu siam.

Au còntre de çò qu’escriu Sumien, me placi pas en defòra de la sciéncia, argument qu’emplega sovent mai que demòstra jamai, e cresi qu’au contrari siáu en plen au dintre d’aquela reflexion. Apondi que siáu en ges de cas ligat a la defensa dau francés, que son avenir m’interessa gaire. Pasmens assaji de ne’n conóisser l’istòria, que dins l’establiment dei regimes sociolingüistics contemporanèus tèn un plaça centrala.

Es en ges de cas una ataca ad hominem: se siam jamai rescontrats, e au còntre ai puslèu d’estima per lo trabalh setmanier de Sumien. Seriáu pas capable de o faire. Tròbi sei cronicas lingüisticas tras qu’interessantas, son l’òbre d’un lingüista normativista qu’escond pas sei preferéncias teoricas. Sei cronicas dichas sociolingüisticas son en generau puslèu de cronicas d’opinion (una disciplina scientifica distribuís pas lei bons e lei marrits ponchs) qu’un trabalh de sociolingüista, bòrd que son apieladas ni sus de publicacion recentas dins la disciplina, ni sus un trabalh e terrenh (en tot cas presentan ni donadas ni observacions empiricas). Fishman, que cita sovent Sumien, es ara puslèu l’istòria de la disciplina que son present, encara mens son avenir.

Mai, basta, tot aquò es pas talament problematic, permet d’entretenir un debat entre d’occitanistas de sensibilitats differentas. Comença de venir problematic quand, au nom d’una disciplina scientifica, una persona se permet de decidir de la legitimitat d’una lenga — o ramenti, es jamai d’una lenga que s’agís dins aquelei cas, mai totjorn de personas. Una lenga a ges d’existéncia fòra sei usatges, e fòra seis locutors, coma o escriviá tras que ben JCD dins un messatge ara escafat. Dire que lo francés en America dau Nòrd o en Africa es pas legitim, es au mielhs un nonsens, au piéger la pròva d’un natualisme e d’un essencialisme dangeirós. Per essencialisme, entendi (aquì) l’idèa qu’una lenga seriá d’un biais consubstanciau ligada a un pòble et un territòri. Or l’un coma l’autre son de construccions socialas: existisson pas de drech divin, fan pas partida d’un òrdre naturau. I a pas de ‘pòble francés’ o de ‘pòble occitan’ per drech de natura, i a simplament de monde que decidisson de s’afiliar a aquele idea, istoricament e socialament situada, per agir dins lo monde e per lo transformar.

Una lenga a doncas pas de legitimitat en se. Una lenga a pas d’agentivitat nimai: pòt pas decidir de faire una causa o una autra. Es pas lo francés qu’es en lucha còntre l’occitan: lo conflict es entre d’usatges, que son la marca d’autrei conflicts de societat (de classa per exemple), e que participan a la construccion d’aquelei conflicts. Solament aquelei que la parlan an aqueu poder d’accion. Çò que fai la legitimitat d’una lenga, es la legitimitat sociala d’aquelei que la parlan. E aquela legitimitat existís unicament perqué, per de rasons istoricas que podèm condemnar, de mond an acceptat qu’aquelei personas aguèsson un prestigi tau que li dona una autoritat morala, culturala, economica, e lingüistica. Una lenga legitima, se decreta pas: es la consequéncia, jamai assegurada, de luchas per lo poder de dire çò qu’es verai o çò qu’o es pas, de dire ont se situís l’autoritat dins una societat. Mai dire “tala lenga es pas legitima en Africa”, es vuege de sens. Ten a l’encòp dau pseudo-analisi e de la volontat de faire advenir çò qu’enóncia. Dins lo premier cas, es tot simplament pas seriós, prqué vesèm justament que lo francés es, de fach, ultra-legitim en Africa — que nos agradèsse o non. Dins lo segond cas, per faire advenir quauqua ren, fau n’aver l’autoritat: Sumien pòt vouguer que lo francés siegue pas legitim en Africa (o que sei locutors siegon pas legitims), mai n’a pas lo poder. Degun entre nautrei l’a — aürosament.

La question de la legitimitat es centrala per nautrei coma occitanistas. Cresi pas que d’articles ansin adjudon en qué que siegue la compreneson de procés complèxes que fan qu’una varietat de lenga ven legitima o non. La question es jamai “quina lenga es legitima?”, mai “la lenga de cu es legitima?”, “cu a l’autoritat per estre cresegut de tau biais que son usatge lingüistic vengue legitim?”. Podèm totjorn fabregar leis aisinas lingüisticas mai perfiechas, leis estandards mai coërents, s’aquelei que cercan de leis impausar an pas l’autoritat per va faire, s’an pas la legitimitat coma actors sociaus dins lo camp (o dins la societat) onte cercan de leis impausar, tan vau mielhs qu’anèsson a la pesca.

Demòra la question de la filiacion ideologica dau tèxte de Sumien. Manteni absoludament tot çò qu’ai escrich. E se l’ai escrich, es pas per dire que lo tèxte es d’inspiracion nazi o que que siegue: o es pas. Es simplament per ramentar que leis ideas que ligan pòble, nacion e territòri son eissudas, sota la forma que li conoissèm actualament, de la modernitat istorica — en particular de la forma que prenguèt sota la pluma dau filosòf alemand Herder. E qu’aqueleis idèas son aquelei memas, sota una forma extrema, que serviguèrons a justificar lei atrocitats deis annadas 30 e 40 en Euròpa. Avèm en Euròpa una trista istòria quora s’agís de determinar cu es legitima a participar a una societat o non, e la definicion d’aquela legitimitat a ja, a aqueu moment, pres una forma lingüistica: o devèm gardar en tèsta.

Cò qu’escrivi, o inventi pas. Es estat recercat per d’istorians de la lingüistica tras que reconoissuts. Ai mençonat lo libre de Christopher Hutton (1999), o farai encara. Intitolat Linguistics and the Third Reich: Mother Tongue Fascism, Race and the Science of Language, son objectiu es d’analizar lei liames entre lo nazime e la teoria lingüistica. Son argument es que, mentre qu’en genarau aquela pensada es vista coma una òrra desfiguracion de la pensada europenca, de fach ne’n constituís una dei ramificacions logicas. Deborah Cameron, socilingüista escossesa, escriu dins son rendut-compte dau libre que l’ideologia raciala europenca auriá jamai pres la forma que prenguèt sensa la contribucion de la lingüistica. Escriu Hutton que lo nazisme es un tipe de moviment per de drechs lingüistics (p. 4) : “Nazism was an ideological coalition, and one of the fundamental elements in that coalition was the defence of mother-tongue rights: Nazism was a language-rights movement”. Escriu tanben, analizant la pensada nazi :

One of the key aspects of the ideology of the mother-tongue was its importance […] as an anti-semitic ideology. For Jews were held to lack a sense of loyalty to their mother.tonguer, and were therefore regarded to having an ‘unnatural’ relationship to language. Jews lived in many countries and spoke many tongues; they were rootless nomads […]. The separation of mother-tongue and race meant [for nazi theorists] that language for them was an instrument of communication only […].

Jews, given that their culture was based on a separation of the sacred and the vernacular, could maintain their identity across different cultures and language situations. In contrast, German identity was inextricably tied to the mother tongue. (Hutton, 1999, p. 5)

Coma lo resumís Deborah Cameron (1999, p. 55), quora defendèm lo drech dau pòble X a èstre ensenhat dins o a aparar la lenga X, partèm en partida dau principi que la fòrça morala d’aquel argument es que la lenga X es dau pòble X, que li aparten, e que lo pòble X la deuriá parlar perqué seis aujòus la parlavan. Partèm doncas encara un còp de l’idèa que lo pòble X parla pas coma deuriá, e basam una pensada politica sus un fantasme, aqueu dau liame essenciau entre un pòble, una lenga e un territòri. L’occitanisme es un corrent de pensada qu’a justament, a travèrs la pluma de Lafònt, combatut aqueleis idèas, e qu’a vougut a l’encòp metre lo subjèct, coma disiá Lafònt, o l’actor sociau, coma disiá Bourdieu, au centre de son accion — pas una lenga sacrada. A l’encòntre de la pensada de la mistica de la lenga, nombrós son leis escrivans d’Africa, d’Asia e d’alhor qu’an revendicat coma sieu lo francés o l’anglés, per transformar son estatut d’illegitim en legitimitat, per elei e per lo mond au nom de cu parlavan (o volián parlar).

Remandi directament au libre apassionnant de Hutton que nos mena a travèrs lei meandres de la lingüistica dau sègle 20en — tèni lo pdf a disposicion de cu lo vòugue. Mai mon messatge èra aqueu: se pòt pas, en ges de cas, au nom de qunta disciplina scientifica que siegue, decretar qu’una lenga es legitima o non. La lenga legitima es un subjèct tròp important per aquò. La pensada critica dèu mostrar en qué una lenga s’establís coma legitima, per quntei mecanismes, au nom de qunteis ideologias, e cu ne’n profiecha. Lo problema màger qu’avèm es bèn que l’occitan es pas legitim onte voudriam que o siegue — non pas per drech de natura, de pòble o de territòri, mai perqué cresèm qu’es important per la vida de millierats de gens. E resouvrèm pas aquela question en fasènt coma se lo francés èra illegitim en Occitània.

 

Referéncias

 

Cameron, D. (1999). (De)racialising Linguistics. Critical Quarterly, 41(4), 52–55.

Heller, M. (2011). Paths to Post-Nationalism: A Critical Ethnography of Language and Identity. Oxford: Oxford University Press.

Hutton, C. M. (1999). Linguistics and the Third Reich: Mother-tongue Fascism, Race and the Science of Language. Yiddish. London & New York: Routledge.