Just do it. Jaumeta au merchat de Pueg 'Gut
Aquesta “experiéncia” se meritariá segurament una analisi precisa de sociolinguistica. Vertat que ven de mai en mai malaisit de parlar la lenga en defòra del grop claus dels amics amb los quals se pòt encara charar, vist que de mens en mens de monde la comprenon, e que la parlar, sul quite mercat – un dels darrièr luòcs ont se pòt entendre – ven, de mai en mai malaisit, e mena la suspresa, l’estonament e lo rire. Dins pauc de temps – o benlèu es déjà fach – aurèm pas d’autra causida que de demorar muts o de passar per fòls.
Segurament, vosautres tanben avètz d’istòrias (vertadièras) d’experiéncias similaras, d’aventuras linguïsticas de nos contar…
J P C
Lo merchat de Pueg 'Gut (Piégut). Photo Laurence Chaplain-Muller
JUST, DO IT !
Non, qu'era pas la venguda de mos noveus vesins angles que ne'n eran l'encausa ! Ni tanpauc daus autres vesins olandes venguts en vacanças au vilatge que lur fagueren lo prumier acuelh, la velha, acuelh tot en angles, segur, ente los "allright", "so lovely"e autres "fine" me 'ribavan legierament atenuats per las larjas fuelhas dau figier de la terrassa.
Non, qu'era pas per un "repli identitaire" coma disen los centralizators, ni per "esperit comunautari", "volontat de venjança/e que-sabe-iu-mai ?" ò autra motivacion negativa que daus uns troben per criticar la gent que parlen denquera lur linga – incompreensibla per ilhs –, qu'era juste una pita votz que m'avia dich : "tu deurias parlar, tot simplament, ta linga vielha tota una jornada... ta linga qu'a rasonat 'qui, dins las charrieras de queu vilatge ancian, dempuei mila ans, "just do it !".
Queu dimecres matin, jorn de merchat a Pueg 'Gut, en me levant, m'avia dich "perque pas començar aüei... ? Entau per veire !" e quela edeia me botava de bona umor sustot per estudiar la testa dau monde a qui parlaria. Fau ben far viure quela paubra linga tot parier !.
Levada plan dabora, escoti de la musica provençala d'un grope de Niça "Paroplapi" un CD reçaubut per mon anniversari apres lo festenau de Rodes "las Estivadas". Qu'era amusant quela faiçon de dire "que la regajava per : que la regardava"....e me semblava auvir quela frasa, tres cent còps auvida : "a ! qu'es pas lo mesma patoes... mas nos nos comprenem !". Pita parentesa : si nos aviam una radio en òc, auria escotat las novelas de la matinada mas las radios bluias dau Peirigòrd ò dau Lemosin zò fan pas denquera... parlam pas de la tele qu'exista pas ; alaidonc me demorava nonmas quela possibilitat d'auvir de la musica !.
Torini un moment e me veiqui partida a la fiera de Pueg 'Gut -qu'es devenguda merchat dempuei la disparicion de la majoritat daus pitits paisans, i a 'na trentena d'ans-.
Au grand magasin, qu'aficha 'na crotz occitana sus sa publicitat, las pòrtas eran barradas, qu'era pas tot a fet 9 oras e desjà de la gent fasian la coa emb lurs charretons. Estonada, questioni "qu'es pas denquera dubert ?" e un torista se metet a me far daus sinhes en visant sa montra per me dire que demorava denquera 5 minutas. Per estre segur que avia bien comprengut eu tornet far plusiors còps, los sinhes emb los dets de la man en s'esbraciar dau biais de sa montra de prumiera comunion. Lu remerci per un "merces plan !" pro fòrt per far remarcar que n'era pas denquera sorda e atendi. Las pòrtas vitradas se drubigueren e ani còp sec au raion charcutaria ente fan venir, de Samatia, los melhors bodins a las chastanhas de la contrada !. I avia denquera degun a queu raion e 'na jòuna dròlla que metia las boitias de conserva en faça, (que fasia lo "facing") me disset aimablament en frances que 'la podia me servir e respondi que "oc-es, volia solament quatre bodins a las chastanhas". Coma 'la me fasia repetar li montri los quatre bodins davant la vitra. Visiblament, 'la comprenia pas mas sa colega 'ribet "que comprenia tot mas que parlava pas" ! (coma mon paubre chat que compren tot e que parla pas !). Un cople d'un certan atge risia de quela intervencion e tots dos disian "nautres, nos comprenem lo patoes e nos am l'abituda de parlar !" mas fagueren tanben lur comanda en frances. A la caissa, la jòuna me disset que 'la comprenia çò que disia e quò la fasia rire tanben.
E me veiqui dins lo merchat ! A l'estand daus iaorts. Lo Daniel, un companh, cassa-crostava emb sos collegas... "Adiu ! 'Chaba ton bocin de pan, tornarai passar tot aura !" "A tot aura !".Plusiors còps auvigui la linga dins la rua.... "nos venem tots los dimecres, qu'es n'ocasion de veire la gent...", bonjorn, coma quò vai ?".... e d'autras frasas trapadas a la volada.... of ! la linga es denquera viventa !
E me sieti a la terrassa dau Bar dau Centre, prengui 'na taula ronda a l'ombra. Comandi un cafè... la dròlla me faguet repetar tres còps perque l'era destabilizada per lo "è" accent greu a la plaça dau "é" accent ponchut dau francés ! 'Na femna me damandet en francés s'ilhs podian se sietar, ela e son òme, a 'quela granda taula. Respondi que avia pro de plaça per tots sens se geinar ! mas contunhavan a me parlar en francés e devia dire a chasca frasa "coma ?" per passar a l'occitan ! "quò fai dau ben queu pitit vent!"... pus besoenh de "coma ?", s'eran avesats ! Quò auria bien durat un moment si quel òme avia pas 'gut queu nas en fòrma de chaul-flor tot roge que li minjava la meitat de la figura e que lu geinava per beure son veire de vin blanc "plan fresche !".... Malaisat a suportar !... "Au reveire, bona jornada!"
Au banc daus legumes, damandi daus pastissons* "je comprends l'occitan" disset lo jòune "mais comme ça se vend mal, je n'en ai pas fait cette année !"... prengui de las corgetas a la plaça e eu me contet coma sos parents de Charanta Occitana an totjorn parlat mas que se, eu n'a pas agut quela abituda... que quò li avia servit, pertant, per un estagi en Provença ente eu comprenia tot.... e qu'eu se sentia occitan... Eu semblava uros de m'auvir e me balhet mesma, sur lo merchat, de las corgetas totas rossas... "vous verrez, cuites à la poêle, elles ont le goût des cèpes avec de l'ail et du persil !". Lu remerci bien.
Pus loenh, un bolengier que venia de Corresa comprenia ren dau tot, çò que fasia rire sa vesina, marchanda de gasteus, que faguet la traduccion !
E torni chas lo Daniel daus iaorts e discuterem un moment de l'avenir de nòstra linga e coma faudria chamnhar l'article 2 de la constitucion francesa que ditz qu'en França i a 'na sola linga : lo francés.... çò que fai la riseia de nòstres vesins europencs quand lur disen que la França es lo païs daus drechs de l'òme !.
E direccion lo vilatge ente los olandes eran partits... Lurs vacanças eran 'chabadas.
Jos lo figier, lo vent fasia fradassar las fuelhas ; las 'belhas marmusavan dins la lavanda.... 'na moscha passet en brundissant... mesma bruch que dau temps de mos ancestres que parlavan nonmas occitan !.
Jaumeta Beauzetie
31/07/04
* pastissons = artichaut de Jerusalem
de legir tanben :
"Lo merchat du Pueg 'Gut" de Jan-Peire Reidi
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F80%2F92%2F115864%2F129054934_o.jpg)
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F00%2F31%2F115864%2F126801991_o.jpg)
/https%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F74%2F19%2F115864%2F126105231_o.jpg)
/http%3A%2F%2Fstorage.canalblog.com%2F34%2F17%2F115864%2F123220527_o.jpg)