Micheu Chapduelh, Contaire multicarta

Dominique Hoffer, Lo rire de las fadas

Micheu Chapduelh, Contaire multicarta

         L’autre jorn, me’n anèri escotar a Limòtges lo Micheu Chapduelh que contava de contes que veniái de legir dins son darrièr libre : La fada multicarta^[1]. Ne soi sortit encantat, embelinat, emmascat, enfadat. Mas, me diriatz, amb d’istòrias de fadas, de fachilièras e de farfadets, aquò es pas estonant : la tropelada d’èssers fantastics dels contes vielhs te fan sortir del monde de cada jorn, del monde prosaïc, tecnic e scientific de uèi per te far dintrar dins l’univers poetic, embrumat e pantaissat d’un còp èra. E ben non, justament ! La mascariá de Chapduelh pren lo monde tal coma es, dins la vida vidanta, la vida tala coma es venguda, amb sas cartas de credit, sos distributors de bilhets de banca e mai sas bóstias Tupperware ! Lo monde d’uèi, tal coma es vengut, amb sos SDF, sos ingeniors, sos promotors, sos tractors palas e sas bòtas de cauchó. Chapduelh tira totas las consequéncias d’aquesta logica, es a dire que se contenta pas de far encontrar lo monde de cada jorn amb lo de las fadas, que demorariá, el, completament diferent. Es aquò benlèu lo mai penós dins mantun conte modern, l’adobament kitch del monde çò ditz susnatural, mai que mai petassatge maladreit d’un pauc de falsa cultura celtica, d’un pauc d’orient de farlabica e de fòrça referéncias a l’Edad Mejana tala coma es pantaissada dins los espectacles son e lum l’estiu per la toristalha. Dins los contes de Chapduelh, al contrari, las quitas fadas an d’atributs e de poders que son ligats, dirèm, a la cultura materiala e als biaisses de viure d’uèi.

            Es aital que  l'autor nos far veire, per exemple, una fada multicarta que, per ganhar sa vida, trabalha a l’encòp per Tupperware, Isoterm e Quetchua ! Evidentament aquò fa rire, e Chapduelh es un mestre d’umorisme. Mas atencion, se tracha pas de parodia ; la tòca es pas de degalhar los contes e lors pretencions pedagogicas e iniciaticas. E mai benlèu es lo contrari : trasmetre la saviesa dels contes vielhs al monde de uèi, e mostrar aital que l’òme demòra l’òme, que siá lo de las societats ditas tradicionalas o lo de la societat pòst-moderna globalisada.

         Dins l’Avant-dire de son libre, lo Chapduelh esplica simplament e clarament cossí vei las causas : « Lo conte contunha de viure d’una dobla persisténcia : persisténcia daus mites […] e persisténcia de las estructuras ». L’estructura, çò ditz, es coma l’esqueleta « que nos ditz pas, a prumiera espiada, si, quand era viu e vestit de charn, l’òme era blond o maureu, blanc o negre, chaçaire-’massaire o cibernetician, mas nos ditz que marchava dempès e que era òme totparier coma nos ». Aital, « lo conte viu, pren los vestits de son temps coma pren los de son país ». Per zo mostrar pren dos exemples : l’istòria « dels tres avicultors sovietics », que Padena, alias Robert Marti, un còp èra aviá occitanizada amb d’elevaires de tessons ; e una Genesi apocrifa, trapada sus internet en ingles mas vielha coma lo monde, que m’agrada fòrça, ont l’òme perlonga sa vida amb las annadas que las bestias (vacas, monard e can) an pas volgut servar per elis.

         A Limòtges la serada comencèt per una lectura (que, zo cal dire, fuguèt pas la melhora partida de la serada ; lo Chapduelh es mai brave a contar que non pas a se legir) d’un conte de randolada (es a dire a repeticions encatenadas), lo del « grun de blat », balhat al public coma « bonus », per mòstrar lo biais de faire, lo metòde de l’autor ; es a dire, cossí se passa del conte dins sa version, disèm, societat rurala tradicionala a sa version societat urbana moderna. Ai servat la fotocòpia. Vaquí : « Un còp era un dròlle que era paubre coma rastolha, mas qu’aviá un còr que sabrondava de tot l’aur de las mestivas. Se’n anava per los chamins, esperant que quauqu’un li donariá un crostet per trempar dins son aiga o un pauc de bolhon per trempar son crostet… » e aital se desgruna lo conte : lo dròlle encontrèt una vielha que portava un fais de lenha, e prepausèt de l’ajudar, etc. etc. dusca al moment ont lo contaire, còp sec, s’avisa que son public de joves escolans (dins lo conte balhat al public qu'es un conte sus l'art de contar, fin finala) s’esbadalha. E puèi, qui sap uèi, entre los mai joves, çò qu’es la rastolha, çò qu’es un fais, etc. ? Alavetz torna començar : « Un còp era un dròlle qu’aviá pas un sòu dins son pochon. Pas de chequier. Pas de carta visa. Ren. Mas era de plan bona volontat e planhiá pas son temps mai sa pena. Era de bon servici per los que ne’n avián mestier e lo monde li balhavan daus còps un paqueton de chips o las sòbras d’un sandwich… »^[2]. Aquel dròlle se sona… Kevin ! E se parla pas mai d’un grun de blat, mas d’una boleta de canabis. Lo serpent ven un NAC (Novel Animal de Companhia), puèi atalhonat coma un salcissòt per lo garda-posca d’una motocicleta, etc. etc.

         Chapdelh manca pas d’imaginacion e mai d’umorisme, coma l’ai dit. Lo rire nàisse mai que mai del rencontre o puslèu de l’intricacion o entrebecament de la fantasiá e del fantastic amb l’ordinari e lo trivial. Per exemple, quora nos fa entreveire dins la bruma matinala lo long d’un riu, una fada bujadièra occupada a lavar de bilhets de 200 euros… Coma d’autras istòrias del recuelh, aqueste conte, del pacan que se’n va querre la remòrca granda per l’emplenar de bilhets, a l’agrat de perdre tot, puslèu que de’n prene un ponhat sul pic, me faguèt soscar a las melhoras istòrias d’Aimat Lacapella (Aimé Lacapelle de Ferri, que n’avèm parlat aquí), e tanbèn a de nhòrlas de Padena… E dins ma boca aquestas comparesons son bravament de compliments ! Mas lo Chapduelh, mai que los dos autres, es fòrça atentiu a servar l’estructura dels contes originals que balha a la narracion sa fòrça e sa perennitat dins son vestit de palhassa. Es per aquò que las istòrias de Chapduelh se podon analizar amb las aisinas las mai classicas de l’etnò-antròpologia coma zo fa Josiana Bru dins una postfacia revirada per Sèrgi Carles.

         Entre autres, Bru escriù : « sortissètz d’un conte amb lo sentiment que lo monde es juste e en òrdre… o que o poiriá èsser pro aisidament ! ». En sortent dels contes de Chapduelh pr’aquò, me demandi s’es vertadièrament aital ; vertat que sovent, e mai totjorn, lo conte ditz çò que deuriá èsser dins un monde just e ordonat, mas l’impression del legeire e del public es que lo Chapduelh se fa pas gaire d’illusion, e qu’aquel òrdre e aquela justicia son mai que mai una mena d’utopia que nos ajuda a viure e a obrar sens pretendre a nos balhar l’exemple de çò que podriá èsser una bona reforma o puslèu una justa restauracion del monde. Mas aquò tanben, aquel biais de veire, çò me sembla, es pas novel e se pòt trapar dins los contes los mai vielhs. Aital, mai lo Chapduelh es moderne, mai es antic ; es aquò la ròda dels contes, un biais circular de rapresentar lo temps, que daissa plaça al cambiament sens se figurar que se podriá cambiar l’òme.

Joan Pèire Cavalier

Micheu Chapuelh a l'A G de l'IEO Limotges, 2010

---

^[1] Micheu Chapduelh, La Fada multicarta, Letras d’òc, Tolosa, 2011.

^[2] De notar : Chapuelh parla e escriù l’occitan Lemosin parlat en Dordonha (es a dire en defòra dela region limosina).

Comments

[Jp la rapieta]

Vene de ‘chabar lu libre.

De que ne'n dire fòra que lu Micheu Chapduelh devriá sonjar escrire daus libres vertadiers, daus libres seriós, e non pas daus racontars sus las fadas 'massats fuelhas per fuelhas coma los pompirons dins un meschent clesson.

Afè, fau be far viure los merchends de libre.

JP B.